Droga formacji ministranckiej została podzielona na kilka następujących po sobie etapów, zwanych stopniami służby ministranckiej. W czasie tych kolejnych okresów służby ministranci pogłębiają swoją wiedzę, nabywają nowych umiejętności oraz postaw. Poszczególne elementy i wymiary posługi ministranta są przez to niejako rozłożone w czasie tym celu, aby ministranci lepiej i głębiej rozumieli, wypełniali i przeżywali swoją służbę. W ramach kolejnych stopni służby liturgicznej, zdobywanych kolejno w Parafialnej Wspólnocie Ministrantów (PWM), następnie na Dekanalnym Kursie Lektora i psałterzysty oraz podczas Diecezjalnego Kursu Animatora, wypełniane są także poszczególne funkcje ministranckie.

KANDYDAT (ASPIRANT)

Wszyscy pragnący zostać ministrantami, powinni przejść minimum roczny kurs przygotowawczy, tzw. kandydaturę. Okres ten, to czas poznawania istoty bycia ministrantem oraz podstawowych zasad służby. W tym czasie obserwowane jest zachowanie chłopców, ich zaangażowanie oraz zdobywane wiadomości i umiejętności. Kandydaci uczą się podstawowych cech (sumienność, punktualność, troska o porządek) oraz paramentów, gestów i postaw liturgicznych. Kandydaci nie noszą na razie żadnego stroju liturgicznego, posługując do Mszy na tzw. „cywila”.

CHORALISTA

Zasadniczym zadaniem choralisty jest dawanie znaków dzwonkami oraz gongiem podczas liturgii i nabożeństw. Ponadto choralista uczy się także odpowiadać na wezwania kapłana we Mszy św., poznaje także różne modlitwy oraz pieśni kościelne.

MINISTRANT ŚWIATŁA (CEROFERARIUSZ)

Ministrant światła jest odpowiedzialny za niesienie świec w czasie procesji (wejścia, procesji z Ewangeliarzem oraz przy odczytywaniu Ewangelii). Niesione przez nich światło może mieć różną formę: paschał, świece, pochodnie. W tym etapie formacji ministranci w sposób szczególny poznają symbolikę światła.

MINISTRANT KSIĘGI

Ministrant księgi jest odpowiedzialny za należyte przygotowanie, zaniesienie oraz podawanie ksiąg liturgicznych celebransowi podczas liturgii przy miejscu przewodniczenia oraz w czasie nabożeństw. Ponadto zaznacza w lekcjonarzu i ewangeliarzu odpowiednie czytania. Ministrant księgi powinien znać rodzaje, treść i układ poszczególnych ksiąg, szczególnie Mszału Rzymskiego. Wnosi on także Mszał na ołtarz, gdyż na ołtarzu do momentu przygotowania darów nie powinno nic się znajdować. Wszystkie księgi otacza należnym szacunkiem i troską.

MINISTRANT KRZYŻA (KRUCYFERARIUSZ)

Drugą funkcją, wykonywaną przez ministrantów w stopniu ministranta księgi, jest funkcja ministranta krzyża. Jego zadaniem jest niesienie krzyża w czasie różnych procesji, tak podczas liturgii jak i nabożeństw. Szczególnym okresem dla krucyferariusz jest Wielki Post i przypadające w nim nabożeństwo drogi krzyżowej. Ministrant krzyża poznaje symbolikę oraz znaczenie krzyża, jako jednego z najważniejszych znaków naszej wiary.

MINISTRANT OŁTARZA

Ministrant ołtarza troszczy się o należyte przygotowanie ołtarza podczas Eucharystii, szczególnie darów ofiarnych chleba i wina oraz paramentów liturgicznych (kielich, patena, bielizna ołtarzowa). Ponadto posługuje on kapłanowi i diakonowi przy ołtarzu. Ministrant ołtarza spełnia więc niektóre funkcje przypisane posłudze akolity. Zna dobrze symbolikę oraz rodzaje ołtarza, oraz naczyń oraz szat liturgicznych. Zarówno ołtarz, jak i wszystkie paramenty liturgiczne otacza szacunkiem i troską.

MINISTRANT KADZIDŁA (TURYFERARIUSZ I NAVICULARIUSZ)

Ministrant kadzidła posługuje do kadzidła (trybularza) oraz naczynia z wonną mirrą, zwanego łódka (lub navicula – stąd: naviculariusz). Podaje on kadzidło kapłanowi (jeśli nie ma diakona) lub sam wykonuje okadzenia podczas obrzędów. Dba o właściwe przygotowanie, rozpalenie kadzidła, oraz o czystość tych sprzętów. Zna dobrze znaczenie oraz zastosowanie kadzidła podczas liturgii i nabożeństw. Szczególnie kształtuje w sobie postawę modlitwy (por. Ap 8,3-4).

MINISTRANT WODY

Ministrant wody w czasie spotkań formacyjnych poznaje symbolikę oraz zastosowanie wody w liturgii. Szczególnie kształtuje w sobie postawę czystości i przejrzystości. W czasie obrzędów podaje kapłanowi wodę święconą do pokropienia wiernych lub do poświęcenia. Dba o kociołek z wodą oraz o kropidło.

MINISTRANT MITRY I PASTORAŁU

W ramach stopni ministranta ołtarza można także umieścić funkcję ministranta mitry i pastorału. Są to posługujący odpowiedzialni za insygnia biskupie: mitrę i pastorał oraz za ich trzymanie i podawanie. Swoją funkcję spełniają podczas liturgii sprawowanej przez biskupa (np. Msza pontyfikalna). Podczas zbiórek dobrze poznają pochodzenie i symbolikę insygniów biskupich oraz używanie ich podczas obrzędów.

LEKTOR

Lektor (ministrant Słowa Bożego) poznaje dokładnie Pismo Święte, które odczytuje w zgromadzeniu liturgicznym podczas sprawowanych obrzędów, szczególnie we Mszy św. Spełnianie tej funkcji wymaga nieustannej formacji oraz starannego przygotowania czytań. Formacja lektora przebiega czterotorowo, obejmując formację biblijną, liturgiczną, duchowa i Fonetyczną. Lektor troszczy się o przygotowanie Liturgii Słowa, księgę lekcjonarza. Żyje zgodnie z czytanym przez siebie Słowem Bożym oraz kształtuje w sobie postawę odpowiedzialności za wypowiadane słowo. W liturgii może także wypowiadać wezwania modlitwy wiernych oraz spełniać funkcję psałterzysty (śpiewa psalm międzylekcyjny). Szczegółowe zadania lektora opisane są tu: funkcje w zgromadzeniu liturgicznym.

CEREMONIARZ

Jest to najwyższy stopień w formacji liturgicznej, który uzyskuje się po skończeniu diecezjalnego kursu dla ceremoniarzy. Ceremoniarz odpowiedzialny jest za całościowe przygotowanie liturgii, przeprowadzenie prób, czuwa nad właściwym przebiegiem i porządkiem obrzędów, dba o wyznaczenie funkcji. Ceremoniarz poznaje najważniejsze zasady liturgiczne, zgłębia ducha całej liturgii poprzez lekturę książek i artykułów, kursy, rekolekcje, a nade wszystko poprzez częste i gorliwe uczestniczenie w liturgii. Zaleca się, by w większych kościołach (np. bazyliki, sanktuaria) ustanowić jednego lub kilku ceremoniarzy.

ANIMATOR

Głównym zadaniem animatora Parafialnej Wspólnoty Ministranckiej jest budowanie wspólnoty, troska o powierzoną sobie grupę ministrantów, pomoc w prowadzeniu zbiórek formacyjnych, wspieranie duszpasterza odpowiedzialnego za formację służby liturgicznej. Ma odznaczać się głęboką wiarą, zdrową gorliwością, dyspozycyjnością, umiejętnością współpracy w grupie oraz prowadzenia zajęć formacyjnych z dziećmi i młodzieżą. Powinien stanowić wzór służby dla młodszych ministrantów oraz być dla nich prawdziwym autorytetem. Animatorem zostaje starszy ministrant, który po sakramencie bierzmowania oraz po ukończeniu diecezjalnego kursu animatorskiego został ustanowiony stosownym obrzędem przez biskupa. Sam powinien troszczyć się o swoją stałą formację. Animator może pełnić w liturgii funkcję ceremoniarza (animatora liturgicznego).