b) Najświętsza Maryja Panna w roku liturgicznym

W ciągu roku obchodzimy także uroczystości i święta ku czci Najświętszej Maryi Panny, która jako Niepokalana Matka Zbawiciela zajmuje wyjątkowe miejsce w Bożym planie zbawienia. Oddając należną cześć Maryi, Kościół pamięta, że tylko Bogu samemu należy się najwyższy kult i uwielbienie. Jak wspólnota wiernych sam chce stać się podobnym do Maryi: "Kościół święty ze szczególną miłością oddaje cześć Najświętszej Matce Bożej Maryi, która nierozerwalnym węzłem związana jest ze zbawczym dziełem swojego Syna. W Niej Kościół podziwia i wysławia wspaniały owoc Odkupienia i jakby w przeczystym obrazie z radością ogląda to, czym cały pragnie i spodziewa się być" (KL 103).

c) Święci w roku liturgicznym

Poza Uroczystością Wszystkich Świętych, także w całym roku kościelnym wspominamy niezliczone zastępy świętych: mężczyzn i kobiet; duchownych i świeckich; zakonników i zakonnic; męczenników, Doktorów Kościoła, biskupów, kapłanów, dziewic i całych małżeństw, dzieci i dorosłych; którzy całym swym życiem ukazywali wielkie dzieła Bożej łaski dokonujące się w nich i przez nich. Ich życie ukazuje owocność działania Boga, daje wiernym wymowny przykład ich powołania do świętości oraz dróg jego realizacji. O teologicznym sensie i znaczeniu wspominania życia świętych mówią nam jak zwykle... same teksty liturgiczne. W prefacjach o świętych słyszymy słowa: w ich życiu ukazujesz nam wzór postępowania, przez ich wstawiennictwo udzielasz nam pomocy, a we wspólnocie z nimi dajesz nam obiecane dziedzictwo (2 pf. o św.), ich przykład umacnia nas w dobrym życiu, ich słowa nas pouczają, a ich wstawiennictwo wyprasza nam Twoją opiekę (pf. o pasterzach), Ty powołujesz wybranych ludzi do pierwotnej świętości i pozwalasz nam kosztować darów, których nam udzielisz w przyszłym świecie (pf. o św. dziew. i zakonn.).

Kształtowanie się roku liturgicznego

Rok liturgiczny, zwany także rokiem kościelnym, Rokiem Pańskim (a.d. - Anno Domini) od XI w. aż do dziś rozpoczyna się I Niedzielą Adwentu. Wcześniej w Kościele Rzymskim miało to miejsce 1 marca, zaś w Bizancjum - 1 września. Jednak w różnych miejscach świata rok liturgiczny rozpoczynał się w różnym czasie.

Od początku jednak rok liturgiczny nie miał takiej postaci, w jakiej przeżywamy go dzisiaj. Podlegał on kształtowaniu się, a wpływ na to miał model świętowania tak judaistyczny (Pascha) jak i związany ze świętami pogańskimi (np. Boże Narodzenie).

Przez chrześcijan jako pierwsza świętowana była niedziela (zwana dniem pana: gr. Kyriake hemera, łac. dies dominica) - cotygodniowa pascha; wspomnienie zmartwychwstania pańskiego. Już w drugim wieku uroczyście obchodzić zaczęto coroczne wspomnienie tego wydarzenia: Wielkanoc (Pascha), choć trwały spory o datę jej obchodzenia (artykuł o Wigilii Paschalnej). Od III wieku, w związku z prześladowaniami chrześcijan i licznymi przykładami męczeństwa za wiarę, rozbudził się w Kościele kult świętych; wpierw męczenników, później - wyznawców. Dopiero od IV wieku czci się Boże Narodzenie. Także w IV wieku kształtuje się okres Adwentu - przygotowania do uroczystości narodzenia Chrystusa, a także okres Wielkiego Postu (trwający początkowo 40 dni), związany w pierwszych wiekach chrześcijaństwa z bezpośrednim przygotowaniem katechumenów do przyjęcia chrztu. W V w. kształtuje się Triduum Paschalne. Później okresy uzupełniały się o kolejne święta i uroczystości, których pochodzenie związane jest z dawno wyznawanymi przez wiernych prawdami wiary: Bożego Ciała (XIII w.), Trójcy Przenajświętszej (XIV w.), Przemienienia Pańskiego (XV w.), Najświętszego Serca Pana Jezusa (XVII w.), Chrystusa Króla (XX w.) oraz Miłosierdzia Bożego (XXI w.). Widać więc, że rok liturgiczny to rzeczywistość dynamiczna; ulegająca ciągle zmianom - kalendarz liturgiczny nie tylko wzbogacał się o poszczególne obchody, ale także z pewnych wspomnień rezygnował. Rok liturgiczny zmienia się także dziś, ale jego oś i centrum pozostają niezmienne; odkrywanie i uwielbienie misterium Chrystusa w czasie.

Ranga obchodów liturgicznych

Dni obchodów liturgicznych dzielą się na cztery zasadnicze grupy:

• Niedziele i uroczystości (są zrównane z niedzielą)
• Święta
• Wspomnienia:
  • obowiązkowe
  • dowolne
• Dni powszednie

Mogą być one ruchome; to znaczy nie mają stałej daty (są związane z wyznaczaną co roku datą Wielkanocy) lub stałe: związane ściśle z konkretną datą w kalendarzu. Ruchomymi obchodami liturgicznymi są np. Wniebowstąpienie Pańskie (40 dni po Wielkanocy), Zesłanie Ducha Świętego (Niedziela po Wniebowstąpieniu Pańskim) lub Boże Ciało (czwartek po Uroczystości Trójcy Przenajświętszej). Stałymi zaś obchodami są: Boże Narodzenie (zawsze 25 XII), Zwiastowanie Pańskie (zawsze 25 III). Patrz także: tabela świąt ruchomych.